Từ lâu, gốm sứ Bát Tràng đã tạo nên đặc trưng riêng, mang đậm chất nghệ thuật và giá trị văn hóa. Không chỉ có quy trình sản xuất thủ công gia truyền, nghệ thuật chế tạo men đa dạng mà kỹ thuật trang trí trên sản phẩm cũng tạo nên sự độc đáo với tính nghệ thuật cao. Để giúp bạn tìm hiểu vấn đề này, bài viết xin chia sẻ kỹ thuật trang trí trên đồ gốm sứ Bát Tràng.
1. Kỹ thuật trang trí trên gốm sứ là gì?
Hiểu một cách đơn giản, kỹ thuật trang trí trên gốm sứ là hình thức người thợ chế tạo đồ gốm sử dụng các hoa văn, họa tiết trang trí để giúp cho các sản phẩm gốm sứ được bắt mắt và hấp dẫn, nâng cao tính thẩm mỹ cho thành phẩm.
Những kỹ thuật trang trí trên đồ gốm sứ tạo nên đặc trưng riêng cho mỗi giai đoạn hay dòng sản phẩm với những đặc trưng cơ bản và nét đặc trưng riêng biệt.
2. Tìm hiểu kỹ thuật trang trí cơ bản trên sản phẩm gốm sứ Bát Tràng
Để có những sản phẩm gốm sứ chất lượng và có tính mỹ quan cao, sau công đoạn chế tác ban đầu, người nghệ nhân làng gốm cần phải tiến hành trang trí cho sản phẩm. Dưới đây là một số kỹ thuật trang trí cơ bản trên những sản phẩm gốm sứ Bát Tràng.
- Chạm và khắc cẩn
Đây được xem là kỹ thuật trang trí gốm sứ đầu tiên và phát triển sớm nhất trong lịch sử. Từ thời đại thạch khí, người ta đã biết cách chế tạo ra các loại men gốm đen trên men gốm có các họa tiết được chạm và khắc cẩn khuyết vào lớp trong của sản phẩm gốm.
Theo những chuyên gia nghiên cứu thì họ sử dụng đục bằng tre được vót bén để tạo ra những chi tiết, thao tác này đòi hỏi sự tỉ mỉ đến từng chi tiết của người nghệ nhân.
- Ám họa
Ám họa là kỹ thuật trang trí trên gốm sứ phổ biến có nguồn gốc từ Trung Hoa. Những chi tiết trang trí có chỗ sâu, chỗ cạn được thiết kế theo ý đồ của người nghệ nhân. Điểm độc đáo của nghệ thuật ám họa là trên một số vật dụng, nếu không tinh sẽ không phát hiện ra các lằn chạm, chỉ đến khi đổ nước trà đậm hay rượu vào đồ gốm sứ thì những họa tiết mới lộ ra.
Kỹ thuật này được đánh giá là khá phức tạp và đòi hỏi tay nghề cao từ những người thợ. Sau công đoạn chế tác đồ gốm sứ, nghệ nhân tiến hành phơi bình, tách khô rồi sau đó dùng một vật bén tỉa hoa lá và các họa tiết, tiếp đó sử dụng một lớp men phủ bên ngoài. Phần men này có tác dụng lấp đi các kẽ chạm, vì thế, nếu không chú ý sẽ không nhận ra các họa tiết.
- Chạm nổi
Chạm nổi được hiểu là phương pháp sử dụng một vật có hình nắn sẵn để đắp lên bề mặt, sau đó gắn hàn cho kín miệng chỗ đắp lại hay sử dụng mũi ve chạm trực tiếp vào món đô trước khi cho vào lò nung.
Phương pháp này được sử dụng để làm những đồ vật như quai, vòi, núm trên nắp bình. Những vật này sau khi được đắp vào ngay ngắn sẽ được nhúng vào nước men pha sền sệt.
- Kỹ thuật in lụa trên sản phẩm gốm sứ
In lụa là phương pháp in bằng khuôn lụa. Khuôn được phủ một lớp keo nhạy cảm với quang học đặc chế, sau đó thông qua màng film và ánh sáng để tạo bảng film như mong muốn. Tiếp đó cho mực vào, sử dụng dao cạo và kéo lụa để chuyển mực cho bảng khuôn lên vật phẩm cần in ấn. Đây cũng là một trong những kỹ thuật trang trí được sử dụng phổ biến hiện nay.
Phương pháp này có ưu điểm là màu sắc phong phú, đa dạng, có thể in được nhiều màu khác nhau. Đặc biệt, có thể tẩy xóa sản phẩm bị sai và lỗi sau in mà không có sự hao hụt nhiều, không hạn chế về độ dày, mỏng của sản phẩm và có thể in trên mọi kích thước và bề mặt.
Tuy nhiên, sản phẩm in lụa thường dễ bị phai màu sau một thời gian sử dụng. Thông thường, một sản phẩm chỉ in được 3 màu.
- Vẽ màu trên sành
Kỹ thuật vẽ màu trên sàn được thực hiện khi thai phôi vừa khô, người thợ sẽ sử dụng màu vẽ các chi tiết lên, sau đó phủ một lớp men và cho vào lò nung để tạo ra sản phẩm hoàn thiện. Đây là kỹ thuật được sử dụng phổ biến từ xưa cho đến ngày nay.
Trên đây là một số chia sẻ về kỹ thuật trang trí trên sản phẩm gốm sứ Bát Tràng. Hi vọng bài viết đã đem đến chia sẻ hữu ích, giúp bạn tìm hiểu về gốm sứ Bát Tràng hiệu quả.
